سید علی حسینی در جماران نوشت: تحولات اخیر نشان می‌دهد که روسیه و ایران، علیرغم روابط تاریخی با چین، به دلیل اختلافات استراتژیک با پکن در مسائلی مانند انرژی و نفوذ در خاورمیانه، ممکن است به سمت نوعی همکاری غیررسمی با آمریکا حرکت کنند. این همگرایی جبری، در شرایطی که اروپا و چین به دنبال افزایش نفوذ خود در منطقه هستند، میتواند موازنه قدرت را به نفع واشنگتن تغییر دهد.
مذاکرات ناگهانی ایران و آمریکا در رم، که تا چندی پیش نامحتمل به نظر می‌رسید، اکنون به یکی از مهم‌ترین تحولات ژئوپلیتیک تبدیل شده است.
این مذاکرات نه تنها بازتاب‌دهنده نیازهای فوری دو طرف، بلکه نشانگر تغییر موازنه قدرت در سطح بین‌المللی است.
تحلیل این گفت‌وگوها فراتر از مسائل هسته‌ای، به بازی بزرگ‌تری اشاره دارد که در آن ترامپ، ایران، روسیه و حتی رقبای استراتژیک آمریکا مانند چین و اروپا نقش‌آفرینی می‌کنند.
ترامپ و نیاز به یک پیروزی دیپلماتیک
دونالد ترامپ، که با شعار “هیچ توافقی بهتر از توافق بد” به قدرت رسید، اکنون تحت فشارهای داخلی و بین‌المللی به دنبال یک دستاورد دیپلماتیک است تا موضع خود را برای انتخابات آینده تقویت کند [۱]. شکست‌های پی‌درپی آمریکا در غزه و ناتوانی در مهار بحران اوکراین، همراه با تشدید تنش‌های تجاری با چین، ترامپ را مجبور به تغییر استراتژی کرده است [۲].
کاخ سفید به خوبی می‌داند که ادامه سیاست “فشار حداکثری” بدون دستیابی به نتایج ملموس، نه تنها محبوبیت داخلی او را تضعیف می‌کند، بلکه جایگاه آمریکا را در رقابت با چین به خطر می‌اندازد [۳].
ایران؛ میان فشار اقتصادی و فرصت‌های جدید
طرف ایرانی نیز پس از دو دهه تحریم و کاهش درآمدهای نفتی، به نقطه‌ای رسیده که توافق را به ادامه تنش ترجیح می‌دهد [۴].
نزدیک شدن به خطوط قرمز اقتصادی و فرسودگی زیرساخت‌ها، تهران را به سمت انعطاف‌پذیری بیشتر سوق داده است. با این حال، ایران به دنبال توافقی متوازن است که هم تحریم‌ها را بردارد و هم دستاوردهای استراتژیک آن را در منطقه به رسمیت بشناسد [۵].
آیا توافق با ایران راه نجات ترامپ است؟
تحولات اخیر نشان می‌دهد که روسیه و ایران، علیرغم روابط تاریخی با چین، به دلیل اختلافات استراتژیک با پکن در مسائلی مانند انرژی و نفوذ در خاورمیانه، ممکن است به سمت نوعی همکاری غیررسمی با آمریکا حرکت کنند [۶].
این همگرایی جبری، در شرایطی که اروپا و چین به دنبال افزایش نفوذ خود در منطقه هستند، میتواند موازنه قدرت را به نفع واشنگتن تغییر دهد.
در نهایت، ترامپ می‌داند که یک درگیری نظامی جدید میتواند آخرین میخ بر تابوت اقتصاد آمریکا باشد [۷].
مذاکرات رم میتواند سرآغاز یک تغییر پارادایم در روابط ایران و آمریکا باشد. ترامپ نیازمند یک پیروزی دیپلماتیک است، ایران به دنبال شکستن محاصره اقتصادی است، و بازیگران جهانی نیز به دنبال تنظیم موازنه جدید قدرت هستند.
اما سؤال اینجاست:
آیا این توافق، در صورت وقوع، پایداری خواهد داشت؟ یا مانند برجام، قربانی تغییر سیاستهای داخلی در آمریکا و اختلافات منطقهای خواهد شد؟
پاسخ به این سؤال، نه در رم، بلکه در پایتختهای قدرتهای بزرگ و میدانهای نفوذ آنها در خاورمیانه تعیین خواهد شد.
توافق با ایران، به عنوان بازیگر کلیدی در منطقه، میتواند بار استراتژیک آمریکا را کاهش دهد و امکان تمرکز بیشتر بر روی چین را فراهم کند.
اما آیا این توافق به اندازه‌ای قوی خواهد بود که بتواند ترامپ را از بحران‌های داخلی و بین‌المللی نجات دهد؟
این پرسشی است که پاسخ آن در ماه‌های آینده مشخص خواهد شد.
منابع:
1- trump tore up nuclear deal ironically Iran’s nuclear program among most advanced in the world (https://www.msn.com/en-gb/news/world/trump-tore-up-nuclear-deal-ironically-irans-nuclear-program-among-most-advanced-in-the-world/vi-AA1CY61Q?citationMarker=43dcd9a7-70db-4a1f-b0ae-981daa162054)
2- can Israel’s defense heads trust trump to secure a good nuclear deal with Iran (https://www.msn.com/en-us/news/world/can-israels-defense-heads-trust-trump-to-secure-a-good-nuclear-deal-with-iran/ar-AA1CGHds?citationMarker=43dcd9a7-70db-4a1f-b0ae-981daa162054)
3- trump administration tariffs (https://www.cnn.com/politics/live-news/trump-administration-tariffs-04-18-25/index.html?citationMarker=43dcd9a7-70db-4a1f-b0ae-981daa162054)
4- Iran says nuclear talks with US are a genuine chance for diplomacy (https://www.msn.com/en-gb/news/world/iran-says-nuclear-talks-with-us-are-a-genuine-chance-for-diplomacy/ar-AA1CIOBx?citationMarker=43dcd9a7-70db-4a1f-b0ae-981daa162054)
5- thinking unthinkable improved US Iran relations under trump (https://www.mei.edu/publications/thinking-unthinkable-improved-us-iran-relations-under-trump?citationMarker=43dcd9a7-70db-4a1f-b0ae-981daa162054)
6- trump 2.0 and Iran’s nuclear question in the new middle east (https://peacediplomacy.org/2025/03/10/trump-2-0-and-irans-nuclear-question-in-the-new-middle-east/?citationMarker=43dcd9a7-70db-4a1f-b0ae-981daa162054)
7- black swan scenarios in US lran relations during trumps second term (https://perryworldhouse.upenn.edu/news-and-insight/black-swan-scenarios-in-u-s-iran-relations-during-trumps-second-term/?citationMarker=43dcd9a7-70db-4a1f-b0ae-981daa162054)
