پایگاه اطلاع رسانی اعتدال_ عبدالرضا فرجی راد در یادداشتی برای جماران نوشت: دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا بعد وقفه‌ای دو هفته‌ای قرار است احتمالا روز یکشنبه در مسقط برگزار گردد. البته نماینده ویژه آمریکا ویتکاف اعلام کرده اگر سفر ترامپ به عربستان سعودی مانعی ایجاد نکند، این گفت‌وگوها حتما برگزار می‌شود.
حالا که برگزاری دور چهارم مذاکرات تقریبا قطعی شده است، این بحث مطرح می‌شود که آیا نتیجه‌ای به زودی از این مذاکرات حاصل می‌شود یا خیر. مذاکراتی که هم آمریکایی‌ها و هم ایرانی‌ها در نتیجه بخشیدن سریع‌تر آن عجله دارند زیرا که وقت زیادی نمانده که سرنوشت مکانیزم ماشه با اروپا مشخص شود.
تغییر در نظرات آمریکا:
با اینکه در دور اول و دوم مذاکرات نمایندگان ایران و آمریکا به یک توافقات کلی رسیدند که هر دو طرف آن را مثبت و سازنده اعلام نمودند ولی مذاکرات دور سوم خیلی دلچسب نبود. علت آن هم این بود که بعد از ارائه گزارشات از سوی ویتکاف و تشکیل جلسه در اتاق ویژه کاخ سفید اختلافاتی ایجاد گردید. تعدادی از اعضای دولت معتقد بودند که نباید به جمهوری اسلامی حق غنی‌سازی داده شود. این گروه و همپیمانان بیرونی آنها و به ویژه در کنگره ویتکاف را فردی بی‌تجربه در دیپلماسی اعلام کردند که توان به کرسی نشاندن نظرات آمریکا را ندارد. حملاتی به ویتکاف از درون دولت و خارج از آن شروع شد که نهایتا ترامپ با یک حرکت مقتدرانه اوضاع را تا حدی آرام نمود. به نظر می‌رسید که والتز مشاور امنیت ملی کاخ سفید که فردی تندرو و نزدیک به نتانیاهو است ارتباطاتی با نخست وزیر اسرائیل داشته و به نوعی نظرات وی را برای توافق با ایران اعلام می‌کرده است. ضمن آنکه پیش از این اشتباهات امنیتی نیز مرتکب شده بود و مسائلی محرمانه را با بعضی دوستان به اشتراک می‌گذاشته است.
این اشتباهات وی که نزدیکترین فرد به اتاق ترامپ در کاخ سفید به حساب می‌آمد، باعث گردید که مخالفت پی‌درپی وی با نظرات رئیس جمهور نه تنها در مورد ایران، بلکه در ارتباط با روسیه هم حوصله ترامپ را به سر ببرد و نتیجتا مارکو روبیو وزیر خارجه موقتا سرپرستی مشاور امنیت ملی را به دستور ترامپ به عهده بگیرد.
با خروج والتز به نظر می‌رسد موضع طرفداران توافق با ایران و احتمالا تداوم مذاکرات تقویت گردید. هر چند در یکی دو هفته گذشته حرف‌های ضد و نقیضی از سوی تیم ترامپ و حتی خود ترامپ در رابطه با چگونگی توافق شنیده شده است. گاهی ترامپ در مصاحبه‌ای اعلام می‌کند که در مورد غنی‌سازی در ایران در حال مذاکره هستیم و زمان دیگری می‌گوید که سانتریفیوژهای ایرانی یا با زبان خوش برداشته می‌شوند و یا از طریق انفجاری از بین خواهند رفت.
یا روبیو وزیر خارجه که حواسش به عصبانیت ترامپ هست و نمی‌خواهد سرنوشت والتز را پیدا کند ضمن تعریف و تمجید از ویتکاف نزد ترامپ باز غنی‌سازی ایران در داخل را زیر سؤال می‌برد و می‌گوید ایران تنها کشوری در دنیاست که می‌گوید به دنبال سلاح هسته‌ای نیست ولی در داخل غنی‌سازی انجام می‌دهد و اورانیوم انباشته می‌کند.
ویتکاف هم آرزو می‌کند که در دور چهارم مذاکرات ایرانی‌ها بپذیرند که غنی‌سازی در داخل را رها کرده تا مذاکرات به سرانجام برسد.
به نظر می‌رسد که دولتمردان آمریکایی هنوز به نتیجه قطعی نرسیده‌اند که اگر ایران روی مواضع اولیه خود پافشاری نمود چه عکس‌العملی را از خود نشان دهند. ولی از لابه‌لای حرف‌های طرف‌های آمریکایی بر می‌آید که جای چانه‌زنی وجود دارد.
رویکرد طرف ایرانی:
برخلاف نظرات طرف آمریکایی که چندگونه است و هر روز یکی از مقامات نظر منفی و بعضا تا حدی مثبت اعلام می‌کند، همچون جی دی ونس معاون رئیس جمهور که در آخرین نظر خود اعلام نمود که به شرط آنکه ایران ثابت کند به دنبال سلاح هسته‌ای نیست می‌تواند غنی‌سازی را در داخل داشته باشد، ولی طرف‌های ایرانی از ابتدا یک نظر را اعلام کرده‌اند؛ داشتن حداقلی از غنی سازی در داخل در مقابل اطمینان‌دهی به آمریکا که ایران به دنبال سلاح هسته‌ای نیست. هر چند در داخل ایران هم نماینده و یا افرادی از گروه‌های تندرو انتقاداتی به گفت‌وگو با آمریکا و حتی کاهش میزان غنی‌سازی می‌کنند، ولی در مقابل یکپارچگی مقامات ارشد و علاقه مردم و تحلیلگران که خواهان رسیدن به یک راه حل منصفانه‌ای هستند توان هیچ‌گونه مقاومتی ندارند.
البته در میان بعضی گروه‌های برانداز و سلطنت‌طلب هم این تحرکات در مذاکرات و احتمال توافق ایران و آمریکا آنها را به شدت عصبانی کرده به نحوی که در تحلیل‌های خود ترامپ را مورد انتقاد و بعضا انتقادات شدید قرار می‌دهند. اینها گروه‌ها و احزابی بودند که آرزویشان پیروزی ترامپ در انتخابات بود و روزشماری می‌کردند که با پیروزی ترامپ اقدامات وی و احتمالا حمله به ایران موجب تزلزل نظام می‌شود. این افراد منتقد ترامپ حالا دور اسرائیل و نتانیاهو جمع شده و سخنان مقامات اسرائیل را تکرار کرده و تهدیدات اسرائیل را بیشتر در اخبار خود تحلیل می‌کنند.
مخالفین توافق توانمندند؟
با اینکه به نظر می‌رسد هم جمهوری اسلامی و هم تیم ترامپ علی‌رغم شعارهای تهدیدکننده‌ای که بعضی اوقات می‌دهند، آمادگی توافق را دارند. ولی نباید فراموش کرد که هنوز مخالفین توافق با ایران به ویژه وقتی صحبت از تبادل امتیازات می‌آید هنوز توانمندند. بعضی سناتورهای کنگره و نزدیک به اسرائیل، نئوکان‌ها در آمریکا که همیشه مشکلات را می‌خواهند از طریق جنگ به نتیجه برسانند و دو جنگ خونین در افغانستان و عراق راه انداختند. آیپک و نیز نتانیاهو و دولت وی که ارتباطات نزدیکی با مخالفین توافق در درون آمریکا دارند همگی در تلاشند که جلوی هر گونه توافقی را بگیرند. اخیرا در آستانه توافق اعلام کرده‌اند که یک سایت در ارتباط با تولید تریتیوم در اطراف شهر سمنان پیدا کرده‌اند که آژانس از آن بی‌خبر است که این ادعا قبلا هم به نحوی اعلام شده بود. تحرکات توأم با عصبانیت دولت اسرائیل و حتی خود نتانیاهو برای تخریب مذاکرات باعث شده که روز به روز بر روابط ترامپ و نتانیاهو اثر منفی بگذارد و حتی در بعضی خبرها ذکر شده بود که ترامپ ممکن است ارتباط خود را با نخست وزیر اسرائیل قطع نماید. مقامات اسرائیل با دوری از سیاست‌های ترامپ در مورد مذاکره با ایران اعلام کردند که برای دفاع از خود به دیگران نیازی نیست و اسرائیل خودش از منافع و امنیت خود دفاع می‌کند که نوعی نا امیدی نسبت به ترامپ را بروز می‌دهند. کاتس وزیر دفاع اسرائیل اعلام کرد همان کاری را که با لبنان و حزب‌الله انجام دادیم با ایران هم انجام خواهیم داد. این در حالی است که اسرائیل پس از حوادث غزه، لبنان و سوریه و آغاز یک‌سری تغییرات به نفع صلح، ثبات و امنیت اسرائیل تصور می‌کرد که امنیت اسرائیل تآمین شده است، ولی غافل از اینکه حوثی‌های یمن با حملات خود و به ویژه هدف قرار دادن فرودگاه بن گوریون و وارد کردن خسارات و قطع تعداد قابل توجهی از پروازها نشان دادند که اسرائیل راه درازی دارد تا بتواند به امنیت کامل برسد.
نکته جالب و شاید خرد کننده برای اسرائیل این بوده که ترامپ با کمک جمهوری اسلامی و عمان توانست به یک توافق نانوشته‌ای با حوثی‌ها برسند که هیچ‌کدام به یکدیگر حمله‌ای انجام ندهند و ترامپ در این قضیه که می‌شود قدم مثبتی برای روان‌تر شدن مسیر مذاکراتی ایران و آمریکا تلقی نمود امنیت اسرائیل را نادیده گرفته و حتی از این توافق اسرائیل را مطلع ننموده است که باعث نگرانی و عصبانیت نتانیاهو و دولت وی شده است. این تحرکات البته موجب نگرانی و عصبانیت ترامپ هم می‌شود و روشن است که بعضی از سخنان تند وی در رابطه با توفق تولید غنی‌سازی در ایران یا تهدیدات تخریبی در رابطه را سانتروفیوژها برای راضی کردن مخالفین بیان می‌گردد.
البته اختلافات ترامپ با نتانیاهو می‌تواند سردتر از این هم گردد. فقط منحصر به برچیدن توان هسته‌ای ایران نمی‌شود.
ترامپ اصلا در رابطه با تغییر نظام از ابتدا صحبتی به میان نیاورده و حتی در کارزار انتخاباتی خود ابراز داشت که به این چیزها فکر نمی‌کند و خود آمریکا مشکلات زیادی دارد. در حالی که نخست وزیر رژیم صهیونیستی در سخنان خود نظری غیر از نظر ترامپ را دنبال می‌کند. البته احتیاط را از دست نمی‌دهد و همچون دوره اوباما برخورد نمی‌کند، زیرا می‌داند که ممکن است همچون زلنسکی در اتاق بیضی شکل کاخ سفید طوری تخریب شود که مشکلاتی از نظر ادامه کار در داخل اسرائیل پیدا کند.
اروپا، ترامپ و مذاکرات:
به نظر می‌رسد که ترامپ دوست دارد که کار مذاکراتی با ایران را بدون حضور دیگران خود و توسط نماینده ویژه‌اش دنبال کند و به نتیجه برساند. هر چند گفته می‌شود که در رابطه با مکانیزم ماشه مشورت‌هایی با اروپا شده است. اگر هم قرار شود کشوری در این راستا با آمریکا هماهنگ باشد و در صورت عدم مذاکرات این بریتانیا دوست و متحد آمریکا خواهد بود که پا پیش خواهد گذاشت و با آمریکا راحت‌تر هماهنگ خواهد شد. البته اروپایی‌ها هم خواهان توافق با ایران هستند و نمی‌خواهد در بین گروه غرب شکافی جدی وجود داشته باشد. قرار بود در نشست ملغی شده رم که مذاکره ایران و آمریکا به تعویق افتاد مذاکراتی هم بین ایران و اروپا صورت بگیرد که این مذاکرات به زمان دیگری موکول شد. خانم کالاس رئیس کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپایی ضمن تماس با وزیر خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرد که اروپا آمادگی گفت‌وگو با ایران دارد ضمن اینکه از ایران هم خواست که به همکاری ایران با روسیه درجنگ اوکراین پایان دهد.
البته در این میان و به ویژه وزیر خارجه فرانسه در یک هفته اخیر حرف‌های ضد و نقیضی را اعلام کرده اند. ضمن اینکه مذاکرات را رد نکرده‌اند، ولی سختگیری‌هایی در سخنان وزیر خارجه فرانسه حتی در مورد مسائل موشکی دیده می‌شود که به نظر می‌رسد اینگونه حرف‌ها بیشتر در رابطه با منفعت‌طلبی فرانسوی‌ها و سهم‌خواهی آنها باشد که در قضیه برجام نیز از آنها دیده شد.
مذاکرات یکشنبه می‌تواند بن‌بستی را بشکند و مذاکرات را به جلو هل بدهد، ولی این احتمال هم وجود دارد مثل دور سوم دو طرف بر خواسته‌های خود پافشاری کنند که البته احتمال عدم پیشرفت به جلو هم هست. در پایان باید منتظر سفر ترامپ به عربستان، امارات و قطر هم بود که هر حرف و اقدام ناپخته می‌تواند بر گفت‌وگوها تأثیر منفی بگذارد.
